بر اساس آمار، مهاجرت مبتنی بر تفکیک جنسیتی تمایل به مهاجرت در مردان بیشتر از زنان بوده و بیشتر در رشته‌های برق، مکانیک، کامپیوتر، علوم پایه و فیزیک و ریاضی است.

دغدغه اصلی ما مهاجرت نیست زیرا ارتباطات علمی لازم است ولی بایستی بازگشت این افراد به کشور رشد یابد. در حال حاضر یک فضای رسانه‌ایمنفی در کشور وجود دارد که بیانگر این است میل به مهاجرت افزایش یافته؛ این میل به مهاجرت با اقدام برای مهاجرت متفاوت است و می‌تواند ناشی از تلاش‌های رسانه‌ایرسانه‌های بیگانه که سعی در سیاه‌ نمایی وضعیت کشور و ایجاد یاس و ناامیدی دارند باشد. بر اساس مطالعات بنیاد ملی نخبگان، مهاجرت نزد بسیاری از جوانان کشور امر پسندیده‌اینیست و سختی‌های خودش را دارد. دوری از خانواده و مبهم بودن سرنوشت من‌ جمله این سختی هاست.

* از ابتدای شروع کار بنیاد ملی نخبگان معیارهایی برای احراز نخبگی وجود داشته؛ بفرمایید که تاکنون این افراد بر اساس چه شاخص‌هاییشناسایی شده‌اندو اینکه آیا برنامه‌ایبرای تغییر این شاخص‌ها دارید یا خیر؟

در بنیاد ملی نخبگان عمده تمرکز روی توانمندی‌ های آموزشی مانند کنکور استوار است؛ در بخش‌های دیگر کمی پژوهش هم مورد توجه قرار می‌گرفت. اما اخیرا معیارهای سنجش نخبگی را به ۴ دسته توسعه داده ایم؛ « معیارهای آموزشی» ، « پژوهشی» ، « فناوری و مهارتی» و « فرهنگی- اجتماعی» ؛ این معیارها در شناسایی و رتبه بندی نخبگان و استعدادهای برتر لحاظ می‌شود.

همچنین امتیازاتی به افرادی که فعال در عرصه جهادی برای حل مسائل مناطق محروم هستند و یا در انجمن‌های علمی که نشان دهنده فعالیت‌های نخبگان یا مستعدان برای ترویج علم است اختصاص می‌یابد. البته که این معیارها در حال حاضر امتیاز زیادی ندارد اما در صدد هستیم که نشانه و سیگنال‌ها را به مخاطبان بدهیم که علاوه برداشتن هوش بالا، افرادی که از استعداد زیادی برای حل مسائل کشور در سطوح مختلف برخوردارند نیز برای بنیاد ملی نخبگان مهم هستند.

*مقام معظم رهبری در راستای حل مسائل کشور به استفاده از ظرفیت نخبگانی تاکید دارند و به تکمیل سند راهبردی نخبگان اشاره کردند؛ بنیاد ملی نخبگان در راستای پیگیری مطالبه مقام معظم رهبری در ارتباط با به روزرسانی سند راهبری نخبگان چه اقداماتی انجام داده است؟

مقام معظم رهبری محور مدیریت تحولات کشور را نخبگان می‌دانند و توجه ایشان مربوط به چند سال اخیر نمی‌شود. حضرت آقا، در سال ۸۶ و پیش‌تر از آن به بحث نخبگان توجه داشتند و تشکیل بنیاد ملی نخبگان حاصل فرمایشات ایشان است. سند راهبردی نخبگان، از سال ۹۱ مصوب شده است؛ جمع بندی ما در بنیاد ملی نخبگان طی سال‌های اخیر زمینه‌های خوبی را برای توانمندسازی استعدادهای برتر فراهم کرده است و اکنون به یک سهم اولیه‌ایاز نخبگان در کشور رسیده ایم.

سعی کردیم در این راستا فرمایشات رهبری را در چند شاخه اجرایی کنیم؛ بخش اول به استفاده از نخبگان در حل مسائل بومی و منطقه‌ایدر قالب کانون‌های تفکر مربوط می‌شود که یکی از اقدامات مهم سند راهبردی کشور در امور نخبگان محسوب می‌شود. با ایجاد این کانون، نخبگان به یاری مسئولان اجرایی کشور می‌آیند.

در حال حاضر با همراهی وزیر کشور بخشنامه‌ایبرای استان‌ها صادر شده که هر ۳۱ استان چنین کانونی را با محوریت استانداران راه اندازی کنند. در صدد هستیم تاپایان سال، برای هر استانداری، یک تیم فکری را برای این کانون‌ها تشکیل دهیم. البته که برخی استانها، ظرفیتی بیشتر از یک کانون دارند. از این رو امکان راه اندازی چندین کانون تفکر در برخی استانها وجود دارد. همچنین همین فرایند را در پایتخت هم پیاده سازی کردیم.

ما در بنیاد ملی نخبگان در حال ساماندهی نخبگان هستیم به طوریکه این کانون تفکر را علاوه بر استانها، برای تمام وزارتخانه ها، دستگاه‌های سطح عالی و سیاست گذاری کشور مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورایعالی انقلاب فرهنگی، معاونت‌های مختلف دفتر مقام معظم رهبری در قالب کارگروه در نظر گرفته‌ایمکه وظیفه حل مسائل را بر عهده بگیرند؛ اکنون در حال یافتن سازوکارهایی در این زمینه هستیم.

در حال حاضر تعدادی از استانها مانند بوشهر، یزد، فارس، اصفهان توانسته‌اندبه خوبی در قالب کانونهای تفکر عمل کنند؛ طبیعتا هر کدام از استان‌ها مسائل خاص خودشان را دارند و بایستی روی مسائل خودشان تفکر کنند اما باید سازوکار اجرایی مسائل در عمل هم وارد شود. این فرایند از ابتدای امسال آغاز شده و طی ۳-۴ ماه توانستیم زیرساخت‌های قانونی کار را فراهم کنیم.

ریاست سازمان اداری استخدامی هم بخشنامه‌ایصادر کرده و اجازه داده که روسای دستگاه ها، وزارخانه‌ها و استانداران هر کدام حداقل چندین مشاور نخبه در کشور داشته باشند؛ باید این زیرساخت‌ها ایجاد شود که به راحتی بتوانیم بستر عملیاتی در استانها و وزارتخانه‌های مختلف و عالی در کشور داشته باشیم؛ در ضمن آخرین نامه ما به رئیس مجلس شورای اسلامی بوده که پیشنهاد داده‌ایمهمه کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی چنین کانون‌های تفکری را با پشتیبانی بنیاد ملی نخبگان ایجاد کنند.

اکثر افراد در نگاه اول تصور می‌کنند دلیل اصلی مهاجرت نخبگان به مسائل اقتصادی مربوط می‌شود اما باید بدانیم علاوه بر مسائل اقتصادی، موضوع مسکن برای نخبگان یک معضل است.

مقام معظم رهبری به حل مسائل کشور با استفاده ظرفیت نخبگان تاکید دارند و می‌فرمایند این نه تنها برای کشور برکات و اثرات خیر خواهد داشت بلکه در مهاجرت نخبگان هم نقش بسزایی دارد؛ ایشان سال گذشته به موضوع هوش مصنوعی کشور اشاره کردند که این حوزه حرکت رو به جلویی داشته باشد؛ در این راستا بنیاد نخبگان اصفهان بلافاصله تیمی از نخبگان را سازماندهی کرد که روی هوش مصنوعی کار می‌کنند. طبیعتا نخبه‌ایکه روی هوش مصنوعی کار کرده اگر بداند پروژه‌اییا طرح‌های تحقیقاتی مشخصی در اختیارش قرار می‌گیرد میل و رغبت برای مهاجرت در او کاسته خواهد شد.

دومین موضوعی که در راستای مطالبه رهبری از بنیاد ملی نخبگان در پیش گرفته‌ایمجذب، بکارگیری و بهره مندی از نخبگان در دستگاه‌های اجرایی کشور است. مستحضر هستید که بخش عمده‌ایاز اقتصاد کشور دست دستگاه‌های اجرایی است؛ در کنار وزارتخانه‌ها نزدیک به ۱۴۰ شرکت دولتی و همین حدود شرکتهای حاکمیتی و ۷ هزار دستگاه عمومی غیر دولتی در کشور داریم که عموما کیان اقتصاد را در دست خودشان گرفته اند؛ صنایع مس، فولاد، شستا، بنیاد مستضعفان، شرکت نفت و تمام شرکتهای دولتی که ذیل وزارت خانه‌ها شکل گرفتند و امور دولت را انجام می‌دهند بخش زیادی از آنها صنعتی هستند. برآورد ما این است که اگر تمام این شرکتها و مجموعه‌ها از ظرفیت نخبگان بهره مند شوند نخبه‌اینمی‌ماند که نگران مهاجرت آن باشیم.

در اسفند ماه سال گذشته مصوبه‌ایدر دولت سیزدهم مطرح شد که مربوط به آئین نامه جذب و نگهداری استعدادهای برتر در دستگاههای اجرایی بود؛ اکنون این آیین نامه تصویب شده و سازمان امور استخدامی با حمایت قاطع دولت و بنیاد ملی نخبگان، شیوه نامه این آیین نامه را تعیین کرده که اکنون مصوب و ابلاغ شده است. بر اساس این شیوه نامه به زودی عملیات اجرایی شناسایی توانمندسازی، آموزش و بکارگیری نخبگان در دستگاههای اجرایی را با کمک سازمان اداری استخدامی در دستور کار خود قرار می‌دهیم.

*نحوه شناسایی نخبگان با نحوه شناسایی مستعدان برتر در راستای بکارگیری شان در دستگاه‌های اجرایی تفاوت دارد؟ برای این منظور اقداماتی انجام داده اید؟

بله. سامانه‌ایدر بنیاد ملی نخبگان برای این منظور بارگذاری کردیم؛ به مدت ۱۰ روز این سامانه را باز نگه داشتیم تا به صورت پایلوت وضعیت را بررسی کنیم. طی این بازه زمانی ۲هزار و ۲۰۰ نفر ثبت نام کردند. از این تعداد هزار و ۲۰۰ نفر مدرک دکتری و نزدیک به ۸۶۰ نفرشان کارشناسی ارشد دارند. می‌توان چنین برداشت کرد که ۹۰ درصد تعداد ثبت نام کنندگان در این سامانه دارای مدارک ارشد و دکتری هستند.

*البته صرف داشتن مدرک دکتری و ارشد دلیلی بر نخبه بودن فرد نیست.

حدود ۲۰۰ نفر از این تعداد از دانشگاه تهران، ۹۰ نفر از دانشگاه تربیت مدرس، ۷۵ نفر از دانشگاه امام خمینی، ۷۰ نفر از دانشگاه صنعتی شریف، ۶۵ نفر از دانشگاه شهید بهشتی، ۶۰ نفر از دانشگاه فردوسی مشهد، ۶۲ نفر از دانشگاه شیراز، ۶۰ نفر از دانشگاه علم و صنعت فارغ التحصیل شده اند. اینها بالاترین رکوردهایی هستند که در این سامانه ثبت نام کردند. این افراد از بهترین دانشگاه‌های کشور فارغ التحصیل شده اند. همچنین از این تعداد یک هزارو صد نفر در بنیاد ملی نخبگان پرونده داشتند و جز نفرات برتر بودند.

این میزان از ثبت نام نشان می‌دهد که بخش مهمی از نخبگان ما شغل مناسبی ندارند؛ با این حال سعی کردیم فعلا از این جمع با شاخص‌های سخت گیرانه یک بسته ۲۰۰ نفری از این تعداد برای معرفی به دستگاههای اجرایی جدا کنیم؛ بنا داریم در نیمه دوم سال مجددا این فراخوان را اعلام کنیم.

*این ۲۰۰ نفر مستقیما به دستگاههای اجرایی معرفی می‌شوند؟

این ۲۰۰ نفر را به مراکز ارزیابی رسمی سازمان امور استخدامی معرفی می‌کنیم که از دیدگاه فکری و براساس مدلهای علمی بررسی و شغل متناسب آنها تعیین شود؛ در واقع این مراکز ارزیابی تیپ و نیمرخ شخصیتی افراد را مشخص می‌کنند.

*بعد از تعیین تیپ شخصیتی بنیاد ملی نخبگان چه نقشی را برعهده دارد؟

بنیاد ملی نخبگان بعد از این مدل شناسی ۳ ماه دوره توانمندسازی را برای این افراد بر اساس نیمرخ‌های شخصیتی شان در نظر می‌گیرد تا دوره آموزشی را بگذرانند و به دستگاههای مختلف معرفی شوند.

ما در بنیاد ملی نخبگان آئین نامه‌ایپیش بینی کردیم که مشاغل نخبگی طبقه بندی شده باشند. مشاغل این نخبگان جز مشاغل ستاره دار در هر شرکت دولتی، خصوصی یا وزارتخانه‌های محسوب می‌شود؛ امیدوار هستیم با این آئین نامه و شیوه نامه طراحی شده در بنیاد ملی نخبگان سالانه چندهزار نخبه را در کشور مشغول فعالیت کنیم.

*برای جذب و به کارگیری نخبگان و استعدادهای برتر در بخش خصوصی نیز برنامه‌ایوجود دارد؟

بله. روش سوم ما جذب و بکارگیری نخبگان در بخش خصوصی است؛ در این راستا بنیاد ملی نخبگان با مجموعه‌هاییمانند اتاق بازرگانی و شرکتهای بزرگ خصوصی وارد تعامل شده است.

درصدد هستیم به صورت جداگانه با هر کدام از این بخش‌ها تفاهم نامه امضا و در یک شرایط دیگری تعدادی از نخبگان را به این شرکتهای بزرگ خصوصی معرفی کنیم زیرا شرکتهای بزرگ صنعتی محل جذب خوبی برای نخبگان هستند. به صورت کلی اگر این مجموعه استراتژی ما تحقق بیرونی پیدا کند امیدوار هستیم که ورود نخبگان به بدنه دولت و بخش خصوصی باعث ارتقا کیفیت مدیریت و عملیات فنی در بخش‌های مختلف شود.

برای این منظور حضور نخبگان در بخش خصوصی شرکتهای دانش بنیان خصوصا شرکتهای بزرگ اولویت است زیرا شرکتهای بزرگ قابلیت جذب بالاتری دارند. به صورت کلی این ۴ روش را انتخاب کردیم برای اینکه جلوی مهاجرت را بگیریم.

*تسهیلات بنیاد ملی نخبگان در زمینه استعدادهای برتر چیست؟

البته که ما در بنیاد، فعالیتهایی در زمینه مسائل اقتصادی نخبگان شروع کردیم که مهم‌ترین کار در دستور کارمان، مسکن نخبگان و ایجاد زیرساختهایی برای اسکان آنهاست. همچنین نخبگان در دستگاه‌های اجرایی از حقوق بیشتری نسبت به سایرین برخوردار می‌شوند و مراتب مدیریتی را سریعتر طی کنند. بر اساس آئین نامه بنیاد ملی نخبگان، فرمولی که ما پیشنهاد کردیم این بود که ۲ رتبه بالاتر از طبقه تعیین شده افراد دیگر در بدو استخدام شامل حال نخبگان می‌شود. همچنین این نخبگان سقف امتیاز فوق العاده ویژه مدیریت را بدست می‌اوردند.

علاوه بر اینها، نخبگان در راتبه‌های آموزشی داخل و خارج کشور در اولویت قرار می‌گیرند و سوابق تجربی شان برای انتصاب پست‌های مدیریتی به نسبت ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کند.

در استخدام نخبگان وضعیت آنها از پیمانی به رسمی تغییر خواهد کرد و می‌توانند از ساعت‌های شناور و دورکاری استفاده کنند. در ادامه حتی برای برعهده گرفتن مسئولیتهای تخصصی و خبرگی اولویت با نخبگان خواهد بود. پرداخت حق التحقیق به این نخبگان ۵۰درصد بیشتر از سایر کارکنان خواهد بود.

همچنین دستگاههای اجرایی به جابجایی برگزیدگان به شکل انتقال بین دستگاههای اجرایی و واحدهای سازمان در صورت موافقت دستگاه مقصد به سهولت انجام می‌شود؛ یعنی حتی کمک کنیم نخبه‌ایراحت از دستگاهی به دستگاه دیگر منتقل شود. در این آئین نامه مجموعه‌ایاز تسهیلات را به مجموعه‌ایاین افراد خواهیم داد.

*درست است که یکی از دلایل اصلی مهاجرت نخبگان نبود شغل مناسب است اما نبود امکانات و تسهیلات معیشتی نیز یکی از دغدغه‌های نخبگان محسوب می‌شود برای این منظور چه تسهیلاتی را در نظر گرفته اید؟

بر اساس مطالعاتی که شده محور اثربخش بودن و داشتن شغل مناسب که تاکید می‌کنم ایجاد زیرساخت زندگی اولیه است از دلایل اصلی مهاجرت به شمار می‌رود. ما با همین مکانیزم درصدد افزایش حقوق نخبه‌ها حداقل به نسبت کارمندان دولت و دستگاههای اجرایی هستیم.

به اساتید نخبه به طور مشخص و افرادی که فارغ التحصیل شدند و زندگی تشکیل داده‌اندچند نوع وام اعطا می‌کنیم اولین آن وام فرزند اوری است که در سال جدید میزان آن افزایش یافته است و تسهیلات بعدی مربوط به وام ازدواج است.

البته متوجه شدیم که عمده مشکلات در شهرهای بزرگ مسکن است؛ ما الحمدالله با همت دولت سیزدهم طرح ملی مسکن را برای نخبگان داریم؛ به طور خاص و به طرق مختلف به دفتر رییس جمهور پیشنهاد داده‌ایمبرای چندهزار نخبه کشور شهرک‌های نخبگانی را در شهرهای بزرگ داشته باشیم. برای اینکه عمده استقرار نخبگان ما در مراکز استانها و شهر تهران است؛ باید برای شهر تهران و سایر استانهای مهم به فکر باشیم تا شهرک نخبگانی ایجاد کنیم.

ایجاد چنین تسهیلاتی یک امر بدیهی و معمول در دنیاست که به صورت یکجا اسکان را برای این افراد ایجاد می‌کنند؛ البته می‌توان این کار را توسعه داد و در کنار اینها مراکز آزمایشگاهی را نیز برای نخبگان فراهم کرد. بدین واسطه مناطق نخبگانی را در سطح کشوری ایجاد می‌کنیم. در حال حاضر نامه نگاری، جریان سازی و پیگیری‌های این برنامه انجام شده است. اجرای این طرح در کشور شدنی است. اگر بتوانیم به چند هزار نخبه این سرویس را ارائه کنیم؛ فکر می‌کنم به این واسطه طی چندسال آینده به طور قطع شاهد کمترین میزان مهاجرتی در رده اساتید جوان نخبه باشیم. برای پاسخ به این مطالبات اقدامات لازم را آغاز کردیم که به صورت کلی ۳ الی ۴ ماه از آن می‌گذرد و برای عملیاتی سازی نیاز به مدت زمان بیشتری داریم.

عموما به اینکه بنیاد همانند یکی از مجموعه‌های شبیه کمیته امداد شود، اعتراض دارم لذا یکی از راهبردهایی که در بنیاد به دنبال آن هستیم این است که تمام شیوه نامه‌ها را به تعامل متقابل نخبه و جامعه تبدیل و به روز رسانی کنیم؛ در سال آینده به طور قطع این موضوع را اجرایی می‌کنیم که تسهیلات بدون ارائه خدمات اعطا نشود. ارائه هر گونه تسهیلات به نخبگان حق آنها بوده و کمکی از سوی حاکمیت است تا استعدادهای خود را برای حل مسائل در کشور شکوفا کنند؛ این موضوع در شیوه نامه‌های بنیاد ملی نخبگان ذکر شده است.

در شیوه نامه بنیاد ملی نخبگان تعامل متقابل نخبگان و جامعه را مد نظر داریم؛ به عنوان مثال افراد به شرط داشتن شرایط نخبگی، می‌توانند وارد دانشگاه شده و عضو هیات علمی شوند؛ این به غیر از مسیر بقیه فارغ التحصیلان دکتری است.

همچنین معاونت علمی و فناوری برای ایجاد شرکتهای دانش بنیان تسهیلاتی را به نخبه یا استعداد برتر اعطا می‌کند؛ از دیگر تسهیلات برای نخبگان می‌توان به طرح شهید وزوایی اشاره کرد که برای توانمندسازی در طول دوره دانشجویی این افراد در راستای توسعه فعالتیهای علمی و فرهنگی است که در ازای توانمند شدن بدنه نخبگانی (حضور در کنفرانس‌های داخلی و خارجی) تسهیلات اعطا می‌شود.

*در صحبتها اشاره کردید که دستگاههای اجرایی باید با بنیاد ملی نخبگان همکاری کنند و وظیفه اصلی بر دوش آنهاست. بنیاد ملی نخبگان در تعامل با دستگاههای اجرایی برآوردی از عملکرد این دستگاه‌ها در زمینه اقبال به جذب و بکارگیری نخبگان نیز داشته است. چه دستگاههایی با جذب نخبگان موافق بوده‌اندو اقبال بیشتری به آن داشته اند.

وزارت دفاع، وزارت کشور، وزارتخانه‌های صنعتی، بعلاوه دستگاههای حاکمیتی همچون مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی دستگاههای هستند که می‌توانند از ظرفیت نخبگانی بهره مند شوند.

در واقع بدنه رشته‌های فنی این دستگاه‌ها بیشترین کشش یا تقاضا برای استفاده از نخبگان را دارند.

از آنجایی که در بحث مهاجرت نخبگان هم اولویت با مهاجرت فارغ التحصیلان فنی است و رتبه دوم مهاجرتها به حوزه علوم انسانی مربوط می‌شود می‌توانیم از ظرفیتهای نخبگان علوم انسانی در حکمرانی کشور بهره ببریم.

اما جالب است که با فضایی که در کشور اتفاق افتاده اقبال بیشتری نسبت به این موضوع شاهد هستیم؛ هفته پیش وزیر محترم آموزش پرورش هم اعلام نیاز به استفاده از ظرفیت نخبگانی کرده است؛ برای ما جالب توجه بود که وزارت آموزش به عنوان یک وزارتخانه زیرساختی در این باره اعلام نیاز کرده است.

اگر بتوانیم در هر ساختار کشور از این ظرفیت نخبگانی بهره ببریم به طور قطع بعد از چند سال شاهد ارتقا کیفیت مدیریت و عملیات در دستگاه‌ها خواهیم بود.

ما هیچ مقاومت منفی را از سوی دستگاهها مشاهده نکردیم؛ از دفتر مقام معظم رهبری که عالی‌ترین رتبه در حوزه حکمرانی در کشور است تا وزارتخانه‌های صنعتی، شرکتهای دولتی، بخش خصوصی و… همه با اقبال با این قضیه مواجه شده اند.

ما در بنیاد ملی نخبگان از روش سیاست گذارانه استفاده کردیم تا عملکرد را مورد بررسی قرار دهم. از این رو در صدد راه اندازی سامانه‌ایهستیم که به صورت چندماه یکبار گزارشی از میزان جذب نخبگان در دستگاههای اجرایی به مردم ارائه دهیم زیرا این مطالبه اجتماعی از طرف مردم و رسانه‌ها درهای کمی که به روی ما بسته است را باز می‌کند. اکنون هم در قدم اول دستگاه‌ها نه تنها استقبال کردند بلکه سریعا تفاهم و توافق نامه منعقد کردیم. آخرین توافق نامه‌ها را با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و آموزش پرورش منعقد می‌کنیم. امیدواریم در ادامه دستگاههای دیگر به این جریان ملی بکارگیری نخبگان در حکمرانی بپیوندند. ما به عنوان دستگاه حاکمیتی باید زیرساخت را فراهم کنیم و بعد گزارش ارائه دهیم.

*آقای دکتر سند راهبردی کشور در امور نخبگان در سال ۹۱ به تصویب رسید اما یکی از مطالبات رهبری بروز رسانی این سند است. در این زمینه اقدامی انجام داده اید؟

این سند در سال ۹۱ در کشور تصویب شد؛ بر خلاف تصور اولیه که اجرای آن بر عهده بنیاد ملی نخبگان است به طور قطع اعلام می‌کنم که اجرای سند تنها، وظیفه بنیاد ملی نخبگان نیست بلکه نزدیک به حداقل ۱۰ دستگاه به صورت مستقیم دستگاه مخاطب سند هستند؛ وزارت اموزش پروش، وزارت علوم، معاونت علمی، صداوسیما و… جز مخاطبان این سند هستند و در قبال اجرای این سند تکلیف دارند.

در حالیکه وظیفه بنیاد ملی نخبگان گزارش گیری از دستگاههاست؛ بر اساس آخرین گزارش بنیاد ملی نخبگان (برنامه ششم بند ۳ ماده ۶۷) از اجرای این سند و خود اظهاری دستگاهها که در سالهای قبل انجام گرفته ۴۰درصد محقق شده است؛ می‌توان گفت تقریبا در اجرای سند موفق نبودیم و دلیل آن هم این بوده که بنیاد خودش را مسئول اجرای سند می‌دانسته است. در استراتژی اخیر بنیاد خود، مسئول اجرای سند نبوده و خود را مسئول هماهنگی پیگیری و مطالبه گری می‌داند. بنیاد ملی نخبگان زیرساختها را آماده می‌کند و دستگاهها اجرا می‌کنند.

البته که در این میان اشکالاتی هم به سند وارد است که نخبگان در طول این مدت اشاره کردند؛ در تحلیل‌هاییکه انجام گرفته مفاد اثربخشی نخبگان در سند کمرنگ است و عمده اقدامات به سمت توانمندسازی مربوط می‌شود؛ در همین راستا از یکی دوسال قبل که رهبری در دیدار نخبگان دستور به روز رسانی سند راهبردی نخبگان را دادند این فعالیت بر بنیاد تکلیف شده و فعالیتهای اولیه هم انجام گرفت؛ ما در هرصورت از ابتدای امسال برنامه یک ساله‌ایبرای به روز رسانی سند با شورایعالی انقلاب فرهنگی تعریف کرده ایم.

امیدوار هستیم در فصل سوم یا اول فصل چهارم سند به روزرسانی را به شورایعالی انقلاب فرهنگی ارائه کنیم که مرجع تصویب آن خواهد بود؛ این فعالیت را از ابتدای امسال آغاز کردیم و انشا الله تا یکی دو فصل دیگر خروجی‌ها ارائه خواهد شد.

*باتوجه به اینکه بخش زیادی از مهاجرت نخبگان در رشته‌های علوم پایه رخ می‌دهد، بنیاد ملی نخبگان برای تقویت و حمایت از رشته‌های علوم پایه و نخبگان این حوزه تسهیلاتی در دستور کار خود دارد؟

در حال تعریف و تدوین تسهیلات خاص و ویژه برای نخبگان علوم پایه هستیم و نتیجه آن به زودی توسط وزیر علوم یا معاونان وزارتخانه اعلام می‌شود. همانطور که پیش‌تر گفتیم مهاجرت نخبگان در حوزه علوم پایه زیاد است و اکثر دانشجویانی که المپیادی در حوزه علوم پایه هستند بعد از ورود به دانشگاه رشته‌های خود را تغییر می‌دهند؛ برای این منظور در صدد برآمدیم که شرایطی را فراهم کنیم تا المپیادی‌ها و رتبه‌های یک تا صد کنکور که حائز رتبه در رشته علوم پایه هستند در همین رشته ادامه تحصیل بدهند؛ رهبری هم به این موضوع تاکید دارند که این افراد باید تقویت و بورس شوند.

از این رو بر اساس تفاهم نامه‌ایکه با وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم قرار است زیرساختی را برای جذب این افراد در دانشگاه و هیات علمی شدن آنها فراهم کنیم؛ همچنین در این تفاهم نامه مقرر شده اگر فرد جذب دانشگاه هم نشود معادل درآمد یا حقوق استادیار پایه یک را چندسال بعد از دکتری دریافت کند مشروط به اینکه پویایی‌های علمی خود را ثابت نگه دارد و منافع خود را به کشور برساند. این طرح از امسال اجرایی می‌شود.

یکی از محورهایی که مقام معظم رهبری تاکید دارند این است که حوزه علوم پایه کشور وضعیت خوبی ندارد؛ خیلی از المپیادی‌ها و رتبه‌های یک تا صد، در دوره‌های دانش آموزی علوم پایه در داخل و خارج شرکت می‌کنند؛ برای ما سوال بود که چرا این افراد در این حوزه‌ها ادامه تحصیل نمی‌دهند و وارد رشته‌های علوم مهندسی و پزشکی می‌شوند؛ حضرت اقا اشاره کردند « از این رشته‌ها کشف در دنیا اتفاق می‌افتد و می‌توانیم خودمان را به لبه‌های علم در دنیا سریعتر نزدیک کنیم» با بررسی‌هاییکه انجام دادیم دیدیم که دانش اموزانی که وارد تحصیلات دانشگاهی می‌شوند از درآمد حین تحصیل و آینده شغلی خود نگران هستند برای همین از علوم پایه به رشته‌های دیگر می‌روند؛ بنیاد ملی نخبگان با حمایت از این افراد سعی دارد که شرایطی را فراهم کند که در طول تحصیل با خیال آرام‌تری مسیر خود را ادامه بدهند؛ ما برای هر یک از این افراد، استاد راهنمایی تعریف می‌کنیم که پویایی شان حفظ شود ضمن اینکه با هماهنگی وزارت علوم بعد از کنکور به صورت پیوسته تا دکتری تحصیلات خود را ادامه می‌که در این زمینه شورای استعداد درخشان وزارت علوم همکاری کرد.

در خصوص تسهیلاتی برای اشتغال این افراد در حوزه علوم پایه که عضو هیات علمی شوند در حال مذاکره با وزارت علوم هستیم که در صورت موافقت امتیازی به این افراد اختصاص یابد تا بعد از چندسال یک شغل مناسب تحقیقاتی در یک پژوهشکده تحقیقاتی را بدست بیاورند؛ بنیاد ملی نخبگان در این صورت، معادل حقوق استادیاران جوان را به این افراد پرداخت می‌کند تا به شرایط ثابتی برسند. به نظر می‌رسد که اگر این شرایط فراهم شود جلوی مهاجرت بخشی از سرمایه‌های المپیادی در رشته‌های علوم پایه را بگیرد. آئین نامه این طرح در حال تدوین است.

*یکی از تسهیلاتی که از گذشته در بنیاد ملی نخبگان به استعدادهای برتر اعطا می‌شد تسهیلات سربازی بود؛ آیا در ارائه این نوع تسهیلات تغییراتی اعمال شده؟

ارائه تسهیلات سربازی به نخبگان و استعدادهای برتر از گذشته در بنیاد ملی نخبگان وجود داشته که مشکل اصلی در تعداد افراد بود؛ امسال مذاکرات خوبی را با ستاد کل نیروهای مسلح داشتیم که تعداد افرادی که از این تسهیلات بهره مند می‌شوند بیشتر و دوبرابر شود؛ این طرح‌های جایگزین سربازی خیلی می‌تواند نخبگان و مستعدادن را به سمت حل مسائل کشور ببرد؛ بر اساس این طرح نخبگان می‌توانند در مجموعه نهادهای فناور مشغول شوند یا از طرح‌های تحقیقاتی که کارفرماهای مشخص داخل دولت دارند، بهره برداری کنند.

*برنامه‌ها و تسهیلاتی که عنوان کردید بیشتر مربوط به نخبگان و استعدادهای برتر در مقاطع بعد از کنکور بود برای شناسایی و جذب نخبگان در مقاطع پائین‌تر چه برنامه‌ایدارید. البته طرح « شهاب» یکی از برنامه‌ها برای شناسایی دانش آموزان برتر بوده اما برونداد خاصی از آن منتشر نشده است؛ آیا برنامه‌ایفراتر از طرح شهاب برای شناسایی نخبگان زیر سن دیپلم دارید؟

طرح « شهاب» که از سالها پیش برای جذب نخبگان زیر دیپلم در بنیاد ملی نخبگان اجرایی شده، اکنون وضعیت خوبی ندارد و نیازمند حمایت جدی آموزش و پرورش است. بایستی این وزارتخانه برای توسعه طرح « شهاب» و « سمپاد» بیش از گذشته کمک کند.

تاکنون شناسایی استعدادها تا مقاطعی از تحصیل انجام شده اما برای ادامه این فرایند که در زمینه توانمندسازی است باید وزارت آموزش و پرورش اقدام کند. ما نباید از ظرفیتهای مردمی در شناسایی استعدادها غافل شویم زیرا افراد مهم و مستعدی را در سراسر کشور داریم که دسترسی برای شناسایی شدن ندارند.

در همین راستا طرح‌های دیگری را در بنیاد ملی نخبگان تعریف کردیم که با کمک نهادهای مردمی این استعدادها از بدنه آموزش و پرورش شناسایی شوند.

در سند راهبردی کشور در امور نخبگان، ما مکلف شدیم استراتژی‌هایماناز عالی محدود به سمت خوب گسترده برود که بنیاد این موضوع را در دستور کار خود قرار داده است. از این رو در صدد هستیم لایه‌های دو و سه استعدادهای برتر کشور را بیابیم؛ در لایه‌های دو و سه افرادی هستند که شاید هوش و استعداد تحصیلی شان به اندازه سمپاد نباشد ولی جزء خوبان هستند و باید مورد توجه قرار بگیرند؛ بنابراین با کمک نهادهای مردمی مانند کانونهای نخبه پروری می‌توانیم به عرصه گسترده‌تری از توانمندسازی دانش آموزان در کشور بپردازیم.

این مجموعه‌ایاز اقدامات است که به طور خاص و دقیق غیر از طرح شهاب و سمپاد به شناسایی دانش آموزان بی‌بضاعت مستعد کشور می‌پردازد که لازم است به روستاها و شهرهای کوچک برویم و آنها را شناسایی کنیم. این موضوع از طریق نهادهای مردمی امکان پذیر است که در نهایت فقر مانع رشد آنها در ارتقا علمی شان نشود.

یکی از مسائلی که مقام معظم رهبری مطرح کردند بحث « هویت» است؛ قبل از اینکه این افراد در جغرافیا مهاجرت کنند در ذهنشان مهاجرت می‌کنند؛ البته اینکه نخبگان به فکر مهاجرت هستند به مجموعه‌هاییمانند بنیاد ملی نخبگان بر می‌گردد که به خوبی روی ایجاد هویت و هویت بخشی آنها کار نکرده‌ایمو در مسائل فرهنگی آنها وقت نگذاشته‌ایمو خیلی با قضیه خشک و تخصصی برخورد کردیم.

ما امسال برنامه‌های متعددی در حوزه مسائل فرهنگی نخبگان از دانش آموزان، دانشجویان تا فارغ التحصیلان طراحی کردیم که امیدوار هستیم مجموعه‌ایاز استراتژی‌ها که در بنیاد ملی نخبگان در دستور کار قرار دارد بکار گرفته شود. همچنین ۸ استراتژی را در دستور کار قرار داده‌ایمو امیدواریم به زودی با برگزاری جلسه هیات امنا با ریاست رئیس جمهوری برنامه‌ها را مصوب کنیم و مسیر را با قوت ادامه دهیم؛ از ابتدای امسال تقاضا داشته‌ایمکه این جلسه برگزار شود و مفاد هم به دفتر رئیس جمهوری ارسال کرده ایم؛ انشا الله ظرف یک ماه آینده این جلسه برگزار شود و نتایج را اعلام کنیم.

* آیا در بنیاد نخبگان، برنامه‌ایبرای تشویق ایرانیهای خارج از کشور برای بازگشت دارید؟

چندسال است معاونت علمی برنامه‌ایرا مبنی بر بازگشت استعدادهای برتر آغاز کرد که طی آن ۲۵۰۰ تا ۳هزار نفر از نخبگانی که در ۱۰۰ یا ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل کردند به کشور بازگشتند؛ درخواست بازگشت خیلی بیشتر از این تعداد است اما ظرفیت جذب آنها را نداریم و مهم‌ترین دلیل آن کمبود منابع مالی است. هر نخبه‌ایبعد از بازگشت به یک سال زمان نیاز دارد تا جایابی شود؛ ما اگر بخواهیم به طور متوسط به این افراد ۱۵ میلیون تومان ماهانه پرداخت کنیم (که عدد معمولی است) سالانه ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار برای هر یک نیاز است؛ اما هر سال در حال عودت چند صد نفر هستیم و اگر دولت بودجه را افزایش دهد می‌توانیم میزان بازگشت نخبگان را دو یا سه برابر کنیم؛ اگر سازمان برنامه به این موضوع توجه کند وضعیت بهتر خواهد شد